Dizilerde Yaratıcı İzleme, Pasif İzleyiciden Aktif Seyirciye

Dizilerin reytingi kadar sosyal medyadaki başarısı da artık oldukça mühim biliyorsunuz. Henüz ilk sezonuyla ekranda olan Kardeş Payı geçtiğimiz hafta itibarıyla Ekşi Sözlük’te 200 sayfa entry bulundurarak internet aleminde rüştünü bir kez daha ispatladı, SOMERA yani sosyal medya reyting ölçümü yapan şirket tarafından yayın gününde en çok konuşulan dizi oldu.

Kardeş Payı Star
Kardeş Payı Star

Dizinin tık rekoruna koşan sahnelerinden biri de evlenme teklifi sahnesiydi. “I’m the most complete warrior” repliğiyle Yuri Boyka göndermesi bir hayli ses getiren sahnede Atatürk, Alişan, Mahsun Kırmızıgül filmleri gibi art arda pek çok farklı gönderme yapıldı.

Birçok farklı göndermenin yer aldığı sahne aslında dizinin, aynı bakış açısının eseri Leyla ile Mecnun’un ve İşler Güçler’in başarısının, Ben De Özledim’in başarısızlığının, Behzat Ç’nin kahramanlaşmasının sırrını veriyordu. Leyla ile Mecnun, İşler Güçler ve Kardeş Payı zengin göndermelerle izleyiciye bulmaca çözdürüyor, onların yorumuna ve sosyal medyada görüş paylaşmasıyla hikayeye dahil olmasına müsade ediyordu. Ben De Özledim ise Leyla ile Mecnun’a yaptığı yoğun göndermelerle aslında yeni izleyicilerdense Leyla ile Mecnun’un seyircisini hedefliyordu. Yeni bir proje olmasına rağmen eskinin referansıyla başlanan iş eskiyi bilmeyene yabancıydı ve hedef kitlesince benimsenmeyince başarısızlığı beklenen sondu… Behzat Ç ise güncel olaylara ve gündeme göndermeleriyle gerçeğe bir adım daha yaklaşarak antikahramandan kahramana dönüşmüştü.

İşler Güçler
İşler Güçler

Metinlerarasılık yani intertextuality olarak anılan göndermeler (metin derken edebi bir yazılan veya yazılı bir kaynaktan bahsetmiyoruz, bir şarkı, görüntü, film, resim, heykel veya imge de söz konusu olabilir), metinler arası kurulan ilişkiler izleyiciye çağrışımlarla farklı bir seyir sunuyor. Şimdiye dek pekçok popüler kültür eleştirisinde değinilen metinlerarasılık bir yönüyle TV’deki komedi projelerindeki “ince espri” anlayışına tam olarak denk düşüyor. Her izleyicinin anlayamayacağı, bağlantıyı yalnızca referans verilen metni bilenin çözebileceği ince espriler, göndermeler William Irwin’e göre izleyiciye gizli bir haz veriyor. İzleyicinin pasiflikten çıkıp aktif olmasına imkan veren çağrışımlar “yaratıcı izleme edimi” olarak adlandırılıyor. İzleyici ile anlatıcılar arasında bir tür oyuna dönüşen göndermeler Irwin ve Lombardo’ya göre metin ile sırrı çözen izleyici kitlesi arasında mahremiyet yaratarak bağı kuvvetlendiriyor. Bir sırra ortak olarak özel bir ilişki kuran izleyiciler birbirleriyle kurdukları diyalogla bu mahremiyeti paylaşırken, bir yandan da gönderme yapılan metinlere saygı duruşunda bulunuyor.

Behzat Ç’nin Hrant Dink’e, Kardeş Payı’nın her hafta başında yayınlanan animasyon kısımda bir mucite yaptığı göndermeler tam olarak bu saygı duruşunun örneği… Göndermeleri anlayan entelektüel izleyiciler kendilerini ayrıcalıklı hisseder ve ilk paylaşan, konuşarak esere değer katanlar olarak değer kazanırken, kendi önceki bölümlerine de gönderme yapan bu diziler izleyicinin takip isteğini ve sadakati artırıyor. Leyla ile Mecnun ve Behzat Ç. dizilerinin ortak bölümü veya Lale Devri dizisinin Yer Gök Aşk dizisinden gelin alması hatırlandığında metinlerarasılıkla gerçeklik algısının temellendirildiği söylenebilir.

Lale Devri
Lale Devri

Yeni başlayacak bir dizinin tanıtımları da bugünlerde göndermelerle dikkatimi çekenlerden. Şebnem Bozoklu ve Uğur Polat’ı buluşturacak Ulan İstanbul, viral videosuyla oldukça ilgi topladı. Bergen’i andıran imajı, acılı şarkıları ve pavyon kültürünü hit sözcüklerle tamamlayan şarkısı Unfaithful ile viral videosu internet alemini sallayan dizi de çağrışım yoluyla izleyiciyi kendine çekmeye çalışıyor. Bir yandan hit sözcükler ile yapılan kelime oyunları (kezzap ile mayonez) damar şarkıları anımsatırken güldürüyor, izleyici karşısındaki videonun sıradan olmadığını ilk dakikadan fark ederek dizi için meraklanmaya başlıyor.

Dizilerde yapılan göndermeler zihinsel egzersize fırsat veriyor, üstelik dizi sonrası okunan yorumlarla metin ile daha uzun süre etkileşim halinde olunuyor ve görüş paylaşılması izleyiciye aydınlanma yaşatırken diziye olan bağını da seyretmekten öteye taşıyor. Dilerim yalnız bir ticari hamleye indirgenmeden bilgilendirici özelliği de belirginliğini koruyarak çağrışımlar ekranda olmaya devam eder. Neyin neden popüler olduğunu, nasıl sizi etkilediğini, alışkanlıklarınızın ekranı nasıl değiştirdiğini farkında olduğunuz bir hafta diliyorum, iyi seyirler sevgili izleyici…

 

“Dizilerde Yaratıcı İzleme, Pasif İzleyiciden Aktif Seyirciye” üzerine bir yorum

  1. Metinlerarasılık.. diye baslayan paragraf bir harika. Cok aydinlatici. Cok tesekkurler.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir